Geschreven door Gertie Mooren
Tijdens het schrijven van dit blog zitten we nog middenin de coronapandemie. Deze tijd doet wat met mensen. Het is een tijd waarin iedereen een bepaalde mate van veiligheid en vrijheid heeft verloren. Sommigen hebben corona gehad, ervaren verlies van gezondheid of hebben mensen verloren door dit virus. Anderen ervaren financiële consequenties, hebben hun baan verloren, of werken met z’n allen thuis. De maatregelen rondom corona hebben een enorme impact op ons welzijn. Het gaat nu al een jaar vooral over ‘corona’. Al het andere in ons leven lijkt ondergeschikt. Ook wanneer er iemand overlijdt. Iedereen weet dat wanneer er in deze tijd een dierbare overlijdt, er beperkte mogelijkheden zijn om afscheid te nemen. Zowel fysiek vóór het overlijden als in het samenzijn bij de uitvaart. Dit doet ook wat met mensen.
Een goed afscheid is noodzakelijk voor het verweven van het verlies dat later komt
Een afscheid kan je maar één keer doen en dat willen de nabestaanden naar hun eigen behoefte ‘goed’ doen. Je kunt je voorstellen hoe het voor iemand is, die niet bij het overlijden van haar moeder mocht zijn, omdat alleen vader aan het bed werd toegelaten. Of dat je zus is overleden, omdat de behandelingen voor kanker te laat kwamen. Of dat vader aan corona overlijdt en zijn zoon er niet bij mag zijn, omdat hij zelf ook corona heeft. Of dat een jonge vrouw alleen het ziekenhuis binnen mag, wetend dat ze gaat bevallen van een kindje dat dit niet gaat overleven en er niemand op bezoek mag komen. Of wanneer een dementerende vrouw een hartinfarct krijgt en haar dochter niet mee mag in de ambulance. Zo willen mensen geen afscheid nemen, maar het mág niet anders. Alles gaat allereerst over ‘corona’. Aandacht, begrip, troost… het wordt enorm gemist. Met deze extra emotionele bagage komen deze mensen bij de uitvaartonderneming aan. Het vergt dan ook iets meer van een uitvaartbegeleider dan alleen het regelen van een uitvaart. Dat wat een uitvaartbegeleider zegt (of niet zegt) en doet (of niet doet) is van grote invloed op het proces van iemand van wie een dierbare is overleden. Het kan een trauma verlichten.
‘Hoop’verlenen
Het begint al direct of het eerste gesprek al dan niet fysiek mag plaatsvinden of online. Wanneer er geen corona gerelateerde klachten zijn, wordt een gesprek thuis door nabestaanden meestal erg op prijs gesteld. Een telefonisch of beeldbel gesprek voelt toch heel anders dan een écht gesprek met een kop koffie. Wat in dit gesprek het allerbelangrijkst is, is het luisterend oor. Zonder oordeel en zonder advies. Iemand die voldoende tijd heeft en de telefoon uit heeft staan. Daarna komen de wensen van de overledene aan bod. Hiervan is niet altijd alles mogelijk. Het is dan zo enorm fijn wanneer er dan toch mogelijkheden binnen de beperkingen zijn. Want ook dit afscheid kunnen nabestaanden maar één keer doen. Wanneer zij vernemen dat uitvaartbegeleiders niet te snel ‘nee’ zeggen, maar meezoeken naar wat wél kan, zijn ze vaak enorm dankbaar. Dit blijkt zo enorm helpend voor de tijd na de uitvaart, wanneer men het verlies moet verweven in het leven. Ik hoor wel eens dat een uitvaartbegeleider zoveel goed kan maken wat eerder traumatisch was. Emotioneel hulpverlenen is niet hun taak, maar ik noem hen graag ‘hoop’verleners.
Verweven van verlies
Veel mensen die een dierbare gaan verliezen of korter of langer geleden iemand hebben verloren, ervaren dat ze hier grotendeels alleen voor staan. Omdat iedereen in deze tijd fysiek afstand moet houden en ze daardoor minder mensen zien, maar ook omdat de aandacht van de omgeving snel lijkt te verslappen. Dit was vóór de coronatijd ook al een bekend gegeven. Wellicht zijn er een heleboel mensen in hun omgeving die nog aan hen denken, maar dit blijft onopgemerkt daar het contact nihil is.
Ben jij ook een ‘hoop’verlener?
En zo blijkt dat omgaan met verlies een wederkerig gegeven is in onze maatschappij. We worden allemaal ooit geconfronteerd met verlies. Het gaat er niet om wát je meemaakt, maar hoe je zelf én hoe de omgeving hiermee omgaat. Want juist die omgeving speelt een belangrijke rol in iemands (rouw)proces. ‘Je moet het zelf doen’ hoor ik vaak, maar ik hoop toch niet alleen. De meeste mensen die ik spreek hebben last van hoe de omgeving met verlies omgaat. ‘Het is toch al lang geleden’ en ‘Je moet het een plekje geven’, zijn uitspraken waar ik kriebels van krijg. Want het is nooit al zo lang geleden en je geeft het geen plekje. Je verweeft wat er is gebeurt in je leven, en dat draag je een heel leven met je mee. Maar wanneer jij voorbij iemands masker kunt kijken en durft te vragen hoe het écht met iemand gaat en wat deze persoon nodig heeft, ben jij wellicht diegene die een moeilijke periode voor hem iets gemakkelijker maakt.