Voor uitvaarttradities gaan we vaak terug naar de tijd waarin alleen begraven werd; een tijd waarin het Christendom nog volledig aanwezig was. In deze tijd was er altijd al een soort koffietafel. Nu noemen we het een uitvaart, maar voorheen waren er termen als ‘optocht van het sterfhuis naar de kerk’ of ‘de beaarding’. Al ver terug in de geschiedenis vinden we het gebruik van een rouwmaaltijd of dodenmaal na een uitvaart. De dragers, een belangrijke functie, werden ingezet door de hogere klassen die deze konden betalen. Vaak gingen zij ook mee naar de rouwmaaltijd of het dodenmaal. En dan was er ook nog een tijd waarin water drinken nog gevaarlijk was en voornamelijk bier werd gedronken. We zijn benieuwd wat daar allemaal gebeurd is.
In de huidige tijd wordt er nog veel gebruikt gemaakt van een zogenoemde ‘koffiekamer’. Als er een uitvaart plaatsvindt in een kerk of aula van de begraafplaats, het crematorium kan er naderhand een samenzijn worden vormgegeven met catering. Dit kan op dezelfde locatie of op een externe plek, denkend aan een restaurant, buitenplaats of kroeg. Tegenwoordig kan ook de gehele uitvaart op een niet-funeraire locatie plaatsvinden. Toch is het aanbieden van een hapje en drankje nog iets dat voor velen hoort bij het afscheid nemen van een dierbare. Toch wordt de term koffiekamer niet altijd meer gebruikt. Ook zijn de gebruiken door Nederland heen nog plaatselijk een traditie of heel divers. Denk aan de échte Brabantse koffietafel of alcoholvrije bubbel met bitterballen gevuld met biet. Tegenwoordig is er ook veel meer behoefte aan vegetarische, veganistische of duurzame catering. De diversiteit aan mensen maakt dat ieder afscheid op details uniek is.
‘Koffie en cake’ bij een afscheid kent bijna iedereen. Sommigen vinden het een traditie en passend, anderen achterhaald en ouderwets. Het is wel mooi om de oorsprong in grote lijnen te kennen. Vroeger werd er dag en nacht gewaakt bij een overledene. Hierbij werd vaak gevast. Bij de uitvaart vielen er mensen flauw van de honger. De hiervoor genoemde koffietafel werd onderdeel van de uitvaartcultuur. Omdat lange tijd begraafplaatsen buiten de stad of dorp werden gebouwd, duurde het met een lopende stoet soms lang voordat je bij de begraafplaats was. De totale tijd van de kerk, de lopende stoet en de begraving kon uren in beslag nemen. Men zocht naar iets wat snel gegeten kon worden en de maag goed vulde. Hiervoor werd gebruikgemaakt van cake.