Waarom groeien wij niet op met de belangrijkste levensles: rouwen!

Auteur: Jasper Rudolf Martens | Directeur Après la Vie Academie

Opgroeien naar de dood

Ik groeide op in een gezin waarbij ik mezelf mocht zijn. Alles, maar dan ook alles was bespreekbaar. Ik mocht er zijn, fouten maken en op mijn bek gaan. Ik mocht alles liefhebben, gelukkig & ongelukkig zijn en gewoonweg het leven ontdekken zoals deze is. Een veilige hechting? Dat is wat mijn ouders bewust en onbewust zo goed hebben gedaan. Ik besef me steeds meer dat mijn pure rijkdom in elke hartklopping van mijn leven zit, iedere dag. Toen ik op mijn zeventiende op mezelf ging wonen hoopte ik de volwassen wereld te kunnen bestormen met de overtuiging: dan gaat het gebeuren. Maar het werd wel een beetje een teleurstelling, wat een complexe samenleving. Ik werd verliefd op sterven, dood, afscheid en rouw. Een prachtige zekerheid die nabestaanden levensvragen weet te stellen, die afremt wat wij niet meer gewend zijn en verbinding geeft die we wellicht in het dagelijks leven kwijt zijn geraakt. Wat een puurheid. Maar ik moest het vakgebied zelf ontdekken, net als afscheid nemen en rouwen, alles was nieuw.

Back to school

Ik denk vaak terug aan de momenten op school. Veel geleerd, maar ik miste één ding die ik iedereen gun die opgroeit in deze wereld: de levensles rouw. Dit is een ontdekkingstocht die we allemaal door moeten maken. Het kan gaan om verlies bij overlijden, van een baan, grote liefde, vriendschap etc. Het is iets wat je zelf mag ga doen, ieder op een eigen manier. Een soms eenzame weg in een land die eenzaamheid al op een bepaalde manier in zich heeft. Hoeveel weten we niet van onze medescholieren-/studenten als het gaat om hun intense levenservaringen? Het gaat niet om de theorie rouw. En laten we stoppen met zeggen dat rouw uit fases of taken bestaat. Dat is de houvast en hokjes die de mens nodig heeft, denkt nodig te hebben. Rouwen is universeel, maar wordt individueel beleefd. 

Levenslessen integreren 

Wat kunnen we kinderen en jongeren meegeven? Dat rouw gewoonweg normaal is en bij het leven hoort. Dat je erover mag praten of dat als je er geen woorden voor hebt, dit juist oké is. Dat er geen leedconcurrentie bestaat. Jouw ervaring met verlies is altijd precies even impactvol als een ervaring van een ander. Dat rouwen wellicht heel organisch en natuurlijk verloopt of daadwerkelijk je leven kan beheersen. Dat een puber net als een volwassene rouwt, maar één obstakel heeft: hormonen. Daarnaast mist onderwijs ook hele praktische zaken als lessen over een (levens)testament, wat je vast kunt leggen als je gaat samenwonen of trouwen en wat een erfenis in kan houden. Het vraagt een stukje aanvulling op de vakken verzorging en maatschappijleer/maatschappijwetenschappen, maar ook meer intervisie tijdens mentorlessen. Laat iedereen met nieuwsgierige ogen naar het leven kijken, ook naar het lege rugzakje wat zich gaat vullen met alles omtrent rouw.

De dood en rouw het klaslokaal in gooien

Vanuit een interne drive en kleine boosheid blijf ik gastcolleges geven op middelbare scholen, MBO’s en HBO’s over sterven, dood, afscheid en rouw. Deze momenten zijn ontiegelijk waardevol en laten zien dat we elkaar meer dan nodig hebben. Niemand is rouwspecialist. Hoeveel studies, cursussen en universiteiten ik ook af ga werken, het is de menselijkheid en pure passie voor de rouwende medemens die zorgt dat ik net dat beetje verschil kan maken. Gewoonweg van mens tot mens. Ik ben al lange tijd bijna dagelijks bezig met emoties, rouw en de dood. Rouwen kun je niet leren. Je kunt alleen maar de hobbels van het leven beleven en soms de overlevingsstand ervaren. Het lichaam en gevoel geven aan wat nodig is en vragen één magisch mechanisme: tijd. Het geduld wat het soms vraagt is niet iets wat past in deze tijd. Toch is deze ruimte dan nodig. Rationeel weten we vaak heel goed wat nodig is, maar de kern van het antwoord ligt in de emoties en het gevoel. Soms zonder woorden. Niet te vatten in een model. 

Dit jaar was van de een op andere dag mijn grote liefde en veilige haven weg. Ik voelde me onthand, verloren en verschrikkelijk eenzaam. Mede dankzij mijn veilige hechting, waarbij rouw er écht mag zijn, kwam alles keihard binnen. Elke dag ontdek ik dat ik het leven weer een beetje op mag pakken. Wat kan rouw keihard zijn. Wat kan ik me machteloos voelen. Ik ben dankbaar dat ik dit mee mag maken, dat ik mag rouwen. Dat verhaal zit in mijn rugzakje en neem ik mee in mijn eigen leven. In het contact met anderen neem ik mijn liefde voor hem mee en de levenslessen die ik uit ons samenzijn heb mogen halen. Mijn rouw doet er toe in de momenten dat mijn verhaal ruimte krijgt, maar is niet bewust aanwezig in de rouw bij anderen. Ik mag dan alleen luisteren naar het verhaal die niet van mij is. Hoe vaak reageren we vaak te snel, halen we iemand uit zijn/haar emotie en willen we onze situatie in het gesprek gooien? Dat mogen, moeten, we afleren. Het gaat om écht luisteren. Dat is niet iets wat je kunt, dat mag je elke dag opnieuw proberen te doen. Ik blijf hopen dat dit cultureel erfgoed wordt in een wereld als deze…